Rythovius koeken

De traditie van het jaarlijks uitdelen van pinksterkoeken gaat terug tot de zestiende eeuw. In 1511 werd in Riethoven op Walik Maarten Bouwens geboren. Maarten was de zoon van een eenvoudige arme boer, die, zoals bijna alle boerenjongens in die tijd, voor zijn vader de schapen moest hoeden op de heide tussen Riethoven, Eersel en Bergeijk. Het verhaal gaat, dat Maarten tijdens het hoeden van de schapen op zekere dag werd aangesproken door een heer, die daar op die uitgestrekte heide verdwaald was. Of hij even kon vertellen hoe de heer de juiste weg naar Riethoven kon vinden. Dat was nog niet zo eenvoudig uit te leggen want er liepen door de uitgestrekte heide zoveel karrenweggetjes. Maarten dacht even na en zei toen tegen de heer: 'Wacht, ik zal even met U meerijden'.
Maarten riep zijn hond, plantte zijn herdersschopje stevig in de grond, zette zijn hoed op zijn herdersschopje en klom in het rijtuig. De heer keek verwonderd toe en vroeg: 'En hoe moet dat nou met je schapen?’ Maarten antwoordde: 'Als ik mijn schop in de grond steek en ik zet mijn hoed erop, dan weet mijn hond dat ik even weg ben en dan zorgt hij, dat de schapen bij mijn herdersschop blijven'. Daarna wees hij de heer de weg over de schijnbaar eindeloze heide. Tijdens het gesprek dat de heer toen met hem voerde, bleek dat Maarten een pientere jongen was, die graag naar school zou gaan als het kon. De heer zorgde ervoor dat Maarten naar school kon en deze werd later een van de grote kerkelijke leiders van zijn tijd.

In 1561 werd Rythovius, want dat werd zijn officiële naam, benoemd tot bisschop van Yperen. Daar heeft hij veel zorgen en moeilijkheden gekend. De Beeldenstorm brak uit, hij werd uit zijn bisschopsstad verdreven, werd vier jaar gevangen gezet door de Geuzen en stierf in het klooster van de Grauwzusters in St Omer aan de pest, nadat hij bij het verzorgen van pestlijders zelf besmet was geraakt. In de kerkelijke geschiedenis is hij vooral bekend als een van de deelnemers van het Concilie van Trente (1545–1563) en in onze vaderlandse geschiedenis komen wij hem tegen als hij de graaf van Egmont, die samen met de graaf van Hoorne door Alva gevangen is genomen en door de Raad van Beroerte ter dood was veroordeeld, voor en tijdens zijn onthoofding op de Grote Markt te Brussel (in 1568) bijstaat.

Hij liet bij zijn dood een testament na, waarin hij bepaalde, dat een legaat van 1000 Rijnsguldens bestemd was om aan de kinderen van Riethoven en negen omliggende dorpen met Kerstmis en Pasen wittebroden uit te delen als ze enkele gebeden konden opzeggen, of tenminste de moeite deden om ze op te zeggen.

In de loop der eeuwen bleef van het legaat alleen een aan de familie Cremers verhuurd stukje grond over. Van deze huur werden tot in de jaren vijftig de wittebroden betaald. In plaats van met Kerstmis en Pasen werd voortaan met Pinksteren een grote krentenkoek uitgedeeld, die daarom de naam Pinksterkoek kreeg.

Na de dood van het laatste lid van de hierboven vermelde familie hebben de Riethovense jagers nog een aantal jaren de kosten betaald. Toen de jagers pacht moesten gaan betalen aan de boeren, werd de betaling gestopt. Het toenmalige kerkbestuur besloot om de uitdeling van de pinksterkoeken te stoppen. Gelukkig hoorde een gildebroeder die in de parochieraad zat, van dit besluit en gaf dit door aan de overheid van ons gilde. De overheid was unaniem van mening, dat deze mooie oude traditie niet mocht verdwijnen en besloot de organisatie en de kosten op zich te nemen. Het kerkbestuur ging akkoord met deze oplossing. Zo kon deze traditie toch weer even gehandhaafd blijven.

Tot enkele jaren geleden werd op de eerste of tweede Pinksterdag een gezinsdienst gehouden, die geheel is afgestemd op de kinderen. Vóór de mis komt het gilde met vliegend vaandel en slaande trom de kerk binnen. De mis wordt door het gilde opgeluisterd en aan het einde vertelt de hoofdman van het gilde het verhaal van Rythovius. Nadat de pinksterkoeken en de aanwezigen gezegend zijn, deelt de pastoor de pinksterkoeken uit, terwijl de tamboers enkele marsen slaan. Maar de ontkerkelijking heeft ook daar verandering in gebracht. Tegenwoordig wordt het op een andere zondag gevierd. Daarom worden het nu Rijthoviuskoeken genoemd.